Bưởi Diễn là một loại cây ăn quả có múi có giá trị kinh tế cao và được trồng phổ biến tại các tỉnh phía Bắc nước ta. Tuy nhiên nếu xét trong điều kiện miền Bắc ở thời kỳ ra hoa, hoa nở rộ đến đậu quả thường gặp các điều kiện thời tiết bất lợi như: mưa nhiều, mưa kéo dài, ẩm cao, trời âm u, thiếu ánh sáng. Các điều kiện bất lợi về thời tiết sẽ tạo thuận lợi cho nấm khuẩn gây bệnh phát sinh, phát triển mạnh gây bệnh(thối nhũn hoa), suy giảm chức năng hạt phấn, bệnh diễn tiến phức tạp gây rụng hoa và quả non hàng loạt.

Ngoài ra trong điều kiện mưa nhiều, nước mưa có hàm lượng acid cao (H⁺) làm chết hạt phấn, nhụy cái mất chức năng sinh lý. Khi điều kiện thời tiết diễn biến phức tạp theo hướng bất lợi như mưa ẩm kéo dài, thời tiết âm u, thiếu ánh sáng sẽ thúc đẩy quá trình hình thành “tầng rời” làm cho cuống hoa teo lại dẫn đến hoa và quả non rụng hàng loạt, rất khó kiểm soát, trên cây có nhiều chùm hoa rụng 90-100% số quả (chỉ còn trơ cuống). Vậy tại sao trong điều kiện thời tiết bất lợi như đã nêu ở trên lại dẫn đến hiện tượng “teo cuống”, hình thành tầng rời sau vài ngày và như thế hiện tượng rụng quả sẽ chỉ là vấn đề thời gian.

Nguyên nhân rụng hoa, quả non và các giải pháp chăm sóc chống rụng quả non trên bưởi diễn  

Nguyên nhân thứ nhất: Điều kiện bất lợi của thời tiết, kèm theo sự phát triển mạnh của nấm khuẩn gây bệnh khiến cho chức năng sinh lý của hoa bị suy giảm. Khi hoa không còn giữ vai trò di truyền nói cách khác không còn khả năng thụ phấn, thụ tinh thì chúng sẽ bị loại thải và việc hình thành tầng rời là điều tất yếu xảy ra để loại bỏ những chùm hoa không còn sức sống, không còn khả năng đậu quả. Do đó bà con cần có các biện pháp phòng và trị bệnh chủ động cho cây trong thời kỳ ra hoa đậu quả non.

Mưa nhiều ẩm cao, mưa a xít, nấm khuẩn gây bệnh làm hoa quả non rụng hàng loạt

ảnh chụp một số vườn tại Chương Mỹ - Hà Nội (Mr Khải - 0976 804 678)

Lưu ý: Thời kỳ ra hoa đậu quả cây rất dễ nhiễm nấm khuẩn gây bệnh do đó bà con cần có các biện pháp phun phòng bệnh ngay từ trước khi phân hóa mầm hoa, phun phòng trị các nhóm sâu hại: nhện, rầy, rệp, các nhóm sâu hại…

Giải pháp kỹ thuật: Phòng trị bệnh ngay từ giai đoạn đầu

Trong điều kiện mưa nhiều, ẩm cao sâu bệnh thường phát sinh phát triển mạnh mẽ do đó bà con cần có các biện pháp phun phòng ngay từ giai đoạn đầu (giai đoạn trước phân hóa mầm hoa – giai đoạn phát triển mầm hoa).

Thời kỳ ra hoa đậu quả bà con nên hạn chế phun các nhóm thuốc trừ sâu, nói cách khác các biện pháp phòng trị sâu bệnh nên thực hiện trước đó, khi quả đạt kích thước đường kính 1-2cm trở lên phun các loại thuốc sâu sẽ an toàn hơn. Thời kỳ ra hoa đậu quả, nếu gặp mưa ẩm bắt buộc phải phun thuốc trừ bệnh(chống thối nhũn hoa). Một số nhóm thuốc hóa học nếu phun quá liều lượng có thể gây cháy cánh hoa, rụng hoa, rụng quả non. Tuy nhiên nếu sử dụng các chế phẩm nano bạc đồng plus, nano đồng oxyclorua chúng ta sẽ khắc phục được các nhược điểm của thuốc hóa học. Các chế phẩm nano khi phun qua lá vừa phòng trị được nấm khuẩn gây bệnh vừa an toàn cho cây trong thời kỳ ra hoa đậu quả, thực tế cho thấy phun quá nồng độ chế phẩm nano bạc đồng không thấy các phản ứng phụ đi kèm(không gây cháy cánh hóa, không làm rụng hoa và quả non).

Chế phẩm nano bạc đồng và nano oxyclorua đồng là giải pháp hữu hiệu trong việc phòng và trị bệnh trên cây có múi nói chung. Ưu điểm của loại chế phẩm này là  không độc hại, không gây kháng thuốc, có thể sử dụng liên tục nhiều vụ liên tiếp, chế phẩm có chứa các dạng vi lượng dễ hấp thu, làm tăng tỷ lệ thụ phấn, thụ tinh, nâng cao khả năng đậu quả, chống hình thành tầng rời cuống quả.

Chế phẩm nano bạc đồng plus và nano đồng oxyclorua phòng trị nấm khuẩn gây bệnh

Cách sử dụng chế phẩm nano bạc đồng plus và nano đồng oxyclorua phòng trị bệnh trên hại hoa quả non trên bưởi:

+ Phòng trị bệnh hại hoa quả non: Dùng 30-50ml nano bạc đồng plus kết hợp với 30-50ml nano đồng oxyclorua pha với bình 15 lít phun đều 2 mặt lá, định kỳ 7-10 ngày phun một lần cho đến khi hoa chớm nở.

+ Phòng trị bệnh loét, ghẻ sẹo, đốm mắt cua: Dùng 50ml nano bạc đồng plus kết hợp với 50ml nano đồng oxyclorua pha với bình 15 lít phun đều 2 mặt lá, định kỳ 10-15 ngày phun một lần.

+ Trị bệnh xì gôm chảy nhựa mủ thân gốc bưởi: cạo sạch vết bệnh xì gôm chảy mủ, dùng nano bạc đồng plus và nano đồng oxyclorua quét trực tiếp lên vết bệnh

Nguyên nhân thứ hai: Do hoa ra quá sai, sức chịu đựng của cây có hạn đặc biệt trong điều kiện bất lợi (nhiệt độ thấp, thừa ẩm) sẽ làm cho bộ rễ thường xuyên phải chịu một áp lực nuôi quả, thân, cành, lá… đấy là chưa kể đến tình trạng bộ rễ, nếu bị nghẹt rễ, thừa ẩm, thiếu oxi thì khả năng rụng hoa, quả non còn khó kiểm soát hơn rất nhiều vì khi mưa nhiều, ẩm bão hòa, đất liên tục thừa ẩm khả năng thiếu oxi trong đất càng cao. Khi đất thiếu oxy bộ rễ bắt buộc phải hô hấp yếm khí, khả năng hút dinh dưỡng qua rễ rất kém. Nói cách khác dinh dưỡng đầu vào từ bộ rễ để nuôi các bộ phận trên mặt đất luôn ở trong tình trạng mất cân đối, dinh dưỡng không đủ nuôi hoa và quả non. Do đó việc hình thành tầng rời cuống hoa, quả (rụng hoa quả non) để loại bớt một phần “cơ thể” để duy sức sống, sự tồn tại của cây cũng là điều bình thường theo quy luật thích nghi của thực vật hai lá mầm nói chung.

Giải pháp kỹ thuật: bón phân cân đối đầy đủ, cải thiện hàm lượng hữu cơ trong đất, giúp đất tơi xốp thoáng khí, giàu mùn, ưu tiên các nhóm phân hữu cơ hoai mục ủ với nấm đối kháng kết hợp phân bón qua lá phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây.

Nguyên nhân thứ ba: Sự gây hại của mưa axít đối với hoa quả non

Trong nước mưa thường có hàm lượng acid nhất định (H⁺). Đặc biệt là những đợt mưa đầu mùa xuân. Chính hàm lượng axít dù nhỏ này (tích lũy thành nhiều đợt) rơi trên lá, hoa, quả non làm cho cánh hoa bị cháy, nhóm tế bào vỏ quả bị axít hóa (cháy quả) từ đó quả không thể phát triển tiếp được (đứng quả), sau một thời gian ngắn chúng cũng sẽ bị rụng.

Tác hại của mưa ẩm kéo dài, mưa axít:

+ Mưa ẩm, mưa axít làm cho cánh hoa bị cháy, độ ẩm cao làm cho hạt phấn bết dính, tỷ lệ thụ phấn và đậu quả thấp, mưa axít làm cho chất bám dính trên nhụy cái bị rửa trôi do đó tỷ lệ bám dính của hạt phấn kém, tỷ lệ thụ phấn chéo gần như không có.

+ Mưa ẩm kéo dài làm cho nấm khuẩn phát sinh phát triển mạnh gây thối nhũn hoa, nấm mốc hoa làm suy giảm chức năng sinh lý của hoa, tỷ lệ đậu quả thấp. Khi chức năng sinh lý của hoa bị ảnh hưởng chúng sẽ rụng sau 1-2 ngày. Nấm khuẩn gây bệnh hại quả non làm cho quả non bị thối đen và rụng hàng loạt.

+ Ngoài các tác hại trên, lượng axít trong mưa cũng làm cho Canxi trong tế bào tầng rời giảm mạnh (chúng bị hòa tan, bị di chuyển thành những ion linh động). Mà Canxi là một nguyên tố dinh dưỡng trung lượng quan trọng cần bổ sung và không thể thiếu ở thời kỳ ra hoa đậu quả đối với bất kỳ cây ăn quả thân gỗ nào. Thời kỳ ra hoa đậu quả cây trồng nói chung thường bị thiếu Canxi (Ca) do Ca là nguyên tố dinh dưỡng “không dùng lại” và có nhiều ở các lá già và chúng không thể di chuyển ngược lại các lá non, chồi non, chồi hoa do vậy thời kỳ rụng cánh hoa lượng canxi ở quả non, ở cuống quả bị thiếu hụt khá nhiều gây nên các hiện tượng rụng quả sinh lý, teo cuống.

               

Các nhà khoa học đã chứng minh rằng Canxi được xem như là một chất keo “xi măng” liên kết chặt chẽ các tế bào tầng rời với nhau khiến chúng trở lên bền vững hơn. Do vậy ở thời kỳ phân hóa mầm hoa đến hoa rộ, đậu quả non các nhà vườn cần phải chú ý bổ sung hàm lượng Canxi dễ tiêu kết hợp với các dinh dưỡng vi lượng khác sao cho cân đối phù hợp (Bo-Mg-Zn-Mo-Cu). Đa số các đạng canxi hiện nay trên thị trường được bán dưới dạng phân bón lá có hỗn hợp với một số thành phần trung, vi lượng khác tuy nhiên các dạng canxi này hầu hết tồn tại dưới dạng ion (Ca²⁺). Khi phun qua lá, các ion Ca²⁺ này thường xảy ra phản ứng trao đổi với CO₃^2- (được sinh ra H₂CO₃) làm kết tủa Canxi ở dạng không tan (CaCO₃), nói cách khác ion Ca²⁺ bị giữ lại ở dạng muối Canxi cacbonat (CaCO₃) cây trồng không thể hấp thu được. Lượng Canxi bị chuyển thành dạng khó hấp thu phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, trong điều kiện thời tiết âm u, mưa càng nhiều lượng canxi Ca²⁺ bị chuyển thành dạng canxi khó tiêu, khó hấp thu càng nhiều (do hơi nước kết hợp với khí CO₂ trong không khí tạo thành lượng lớn axit yếu H₂CO₃).

Chính vì vậy nhiều bà con trong quá trình chăm sóc cây ăn quả vẫn bổ sung Canxi nhưng lại không đạt được hiệu quả cao, quả non vẫn rụng, vẫn hình thành tầng rời. Do đó khi bổ sung Canxi cho cây nhất là giai đoạn ra hoa, đậu quả các nhà vườn nên bổ sung các dạng dễ hấp thu, các dạng có tính chất giải phóng Canxi (Ca²⁺) liên tục ở mọi điều kiện cho dù là điều kiện thời tiết không thuận lợi như thế mới bổ sung kịp thời Canxi cho cây, giúp cây vượt qua được các điều kiện thời tiết bất lợi về thời tiết.  Canxi Nano và Nano canxi cacbonat đáp ứng được các yêu cầu khắt khe đó.

Vai trò của nano canxi: nano canxi bổ sung liên tục dạng canxi dễ tiêu, dễ hấp thu, hạn chế tối đa tình trạng thiếu canxi đối với cây ăn quả, giúp cuống hoa cuống quả bền vững hơn, chống rụng hoa và quả non. Do ở kích thước nano nên hiệu suất hấp thu canxi rất nhanh, các hạt nano canxi bổ sung liên tục canxi dễ tiêu cho cây(Ca2+). Khi phun nano canxi qua lá sau 1-2 ngày đã thấy hiệu quả toàn diện: quả non dai cuống hơn, hiện tượng rụng quả non giảm trên 90%. 

Vai trò của nano canxi cacbonat (N-CaCO₃): nano canxi cacbonat trung hòa mưa axít làm giảm hiện tượng axít hóa hoa và quả non. Nano canxi cacbonat chống rụng hoa và quả non chủ động (do mưa axít làm rụng hoa quả non, nano canxi cacbonat trung hòa tác hại của mưa axít).

Nano – canxi cacbonate có hoạt tính hóa học cao nên dễ phản ứng để trung hòa axit ngay cả ở môi trường axit yếu pH = 5-6. Nano canxi cacbonate sử dụng phun qua lá làm tăng hiệu suất quang hợp và bổ sung canxi qua bộ lá cho cây. Khi ở kích thước nano mét(nm) các hạt Nano-Canxi cacbonat bám vào kẽ lá và phân hủy trong môi trường khí CO₂ tự nhiên(H₂CO₃)  đồng thời giải phóng khí CO₂ tăng đến 40% tại kẽ lá tạo nguyên nguồn nguyên liệu (CO₂) dồi dào cho quá trình quang hợp và bổ sung canxi cho cây trồng. Do đó hiệu suất quang hợp của cây được tăng lên đáng kể, cây quang hợp tốt sẽ là điều kiện cần để thúc quả non lớn nhanh, chống rụng quả sinh lý.

Nano canxi cacbonat trung hòa mưa axít và bổ sung canxi dễ hấp thu cho cây được mô tả như sau:

Giai đoạn 1: Trong không khí tự nhiên, khi có mưa sẽ xuất hiện một loại axít yếu do sự kết hợp của hơi nước và khí cacbonic (CO₂). Mưa càng nhiều lượng axít sinh ra càng lớn. Trong nước mưa ngoài axít cacbonic (H₂CO₃) còn xuất hiện thêm một loại axít nữa đó là axit nitric (HNO₃). Các loại axít này đều sinh ra ion H⁺, ion H⁺ gây hại trực tiếp hoa, quả non, chồi non…

Giai đoạn 2: Nano canxi cacbonat (N-CaCO₃)trung hòa mưa a xít và giải phóng Canxi dễ tiêu cung cấp cho cây trồng qua lá

Nano-CaCO₃  +  H₂CO₃ = Ca⁺²  +  2CO₂↑ +   H₂O

Như vậy qua mô tả trên chúng ta thấy các axít sinh ra trong không khí, trong mưa sẽ bị các hạt nano canxi cacbonat trung hòa (triệt tiêu tác hại của axít), qua đó giảm tối đa tác hại của mưa axít, đồng thời quá trình trên cũng giải phóng ra canxi dễ tiêu bổ sung trực tiếp qua lá cho cây(chống rụng quả). Ngoài ra trong quá trình trung hòa mưa axít còn giải phóng khí CO₂ tăng tới 40% ngay tại bề mặt lá, khí CO₂ là nguyên liệu cần thiết cung cấp cho cây trồng qua các tế bào khí khổng ở bề mặt lá làm tăng hiệu suất quang hợp, thúc đẩy quả non phát triển.

Cách sử dụng chế phẩm nano canxi, nano canxi cacbonat trong thời kỳ bưởi diễn ra hoa đậu quả:

Cách sử dụng Nano canxi: dùng 20ml nano canxi nồng độ 15.000ppm pha với 10-15 lít nước phun đều qua 2 mặt lá, phun vào thời điểm trước nở hoa 7 ngày và sau khi tắt hoa (hoa rụng cánh). Sau khi tắt hoa (đậu quả non) thường phun 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 5-7 ngày.

Cách sử dụng nano canxi cacbonat: Thời điểm phun tương tự như trên. Nano canxi cacbonat thường có hiệu quả sử dụng cao khi có mưa do đó thời kỳ ra hoa đậu quả nếu mưa kéo dài liên tiếp bà con nên dùng 100-150ml nano canxi cacbonat nồng độ 20.000ppm pha với bình 10-15 lít nước phun đều 2 mặt lá, có thể phun trong điều kiện đang có mưa ẩm.

Nguyên nhân thứ tư: Thời tiết âm u kéo dài, thiếu ánh sáng sẽ làm cho “độ đóng mở” của khí khổng  bị ảnh hưởng theo chiều hướng không thuận lợi cho quá trình quang hợp, như thế quá trình hấp thu khí CO₂ của cây bị cản trở. Tất cả những điều này sẽ làm giảm hiệu suất quang hợp của cây. Khi hiệu suất quang hợp giảm sẽ kéo theo quá trình vận chuyển, tích lũy dinh dưỡng về cơ quan dự trữ (hoa, quả) giảm theo làm cho hoa, quả non thiếu dinh dưỡng cục bộ gây ra hiện tượng chậm hoặc ngừng sinh trưởng quả từ đó góp phần tạo nên hiện tượng rụng hoa, quả non (Thời kỳ đầu quả chậm phát triển, gặp điều kiện bất lợi về thời tiết cũng là một trong nhiều nguyên nhân rụng quả non trên bưởi Diễn).

Nguyên nhân thứ năm: Do chăm sóc không đúng kỹ thuật, bón phân không cân đối đầy đủ đặc biệt thừa dinh dưỡng đa lượng sẽ dẫn tới đẩy quả (rụng quả). Bưởi Diễn cùng với cam đường là một loại cây có múi cực kỳ khó tính. Ở thời ra hoa, đậu quả (rụng hết cánh hoa) nếu thừa dinh dưỡng hoặc bổ sung qua lá dinh dưỡng không cân đối sẽ dẫn đến mất cân bằng sinh trưởng – phát triển: ra tăng (ưu tiên) quá trình sinh trưởng sinh dưỡng, giảm đột ngột (ức chế) quá trình sinh trưởng sinh thực dẫn đến rụng quả hàng loạt(dinh dưỡng nuôi quả không được ưu tiên).

Nguyên nhân thứ sáu: Do phương pháp nhân giống. Thực tế nghiên cứu và theo dõi cho thấy với những giống Diễn được trồng bằng cành chiết thì tỷ lệ đậu quả và giữ quả cao hơn do với Diễn ghép (xét trong điều kiện cùng giống, cùng điều kiện tự nhiên). Theo quan điểm cá nhân, tôi cho rằng giống Diễn ghép tuy ban đầu có lợi thế là bộ rễ to khỏe nhưng trong quá trình sinh trưởng và phát triển đặc biệt ở thời kỳ ra hoa đậu quả chúng thường có xu hướng sinh trưởng khó “hòa hợp” (đẩy nhau) do một cây được ghép từ 2 nguồn cá thể khác nhau cho nên chúng thường xảy ra hiện tượng biến nạp gene nói cách khác sự dung hòa giữa 2 cá thể trong cùng một cây thường khó hơn và phải trải qua nhiều năm. Giống chiết được tách nguyên bộ gen 2n của cây mẹ và không xảy ra tình trạng đẩy nhau nào nên về mặt di truyền sẽ ổn định hơn qua các thời kỳ sinh trưởng phát triển.

Yêu cầu kỹ thuật về hoa, phát triển mầm hoa: mầm hoa phân hóa đều, tập trung, hoa nở rộ đều, hoa to, không cần quá sai hoa, hoa không bị nhiễm nấm bệnh...

                        

Yêu cầu kỹ thuật về quả non: Quả non có màu xanh tự nhiên (xanh nhạt, nõn chuối là đạt), không xanh đậm (quả non có màu xanh đậm rất dễ rụng), bề mặt quả nhẵn bóng, số lượng quả/chùm không cần quá sai. Đặc biệt thời kỳ ra hoa đậu quả, tắt hoa bà con không nên phun các loại phân bón có chứa thành phần đa lượng, chỉ bổ sung các yếu tố trung-vi lượng qua lá nếu cần thiết (Ca, Mg- Cu, Zn, Bo, Mo).

Như vậy trong kỹ thuật chăm sóc bưởi Diễn nói chung bà con cần phải nắm rõ và hiểu biết những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng rụng quả non để có biện pháp phòng ngừa chủ động và kịp thời. 

Tựu chung lại trong quá trình chăm sóc bưởi diễn bà con cần lưu ý các vấn đề sau:

+ Dinh dưỡng cho bưởi diễn: Cân đối đầy đủ, bón theo nhu cầu của cây, không để cây thừa/thiếu dinh dưỡng, bón theo như cầu dinh dương của cây, quan sát động thái sinh trưởng của cây để có phương pháp bón phù hợp. Không quá lạm dụng phương pháp bón qua gốc hoặc qua lá. Hai phương pháp bón phân qua lá và gốc cần được sử dụng kết hợp tùy theo từng giai đoạn phát triển của cây bưởi diễn.

+ Chủ động quản lý sâu bệnh đặc biệt thời kỳ ra hoa đậu quả: thời kỳ này hạn chế phun các nhóm thuốc hóa học độc hại(ảnh hưởng đến thụ phấn và giữ quả non).

+ Bổ sung canxi và các dinh dưỡng vi lượng khác cân đối, đầy đủ.

+ Nếu có mưa ẩm kéo dài liên tục giải pháp tốt nhất để hạn chế tác hại mưa axít là phun chế phẩm nano canxi cacbonat. Khi có mưa axít nano canxi cacbonat sẽ trung hòa mưa axít đồng thời giải phóng canxi dễ tiêu cho cây qua đó làm cho cuống dai hơn, chống rụng quả non.

Chúc bà con thành công !

Tư vấn kỹ thuật chăm sóc Bưởi Diễn thời kỳ ra hoa đậu quả, chống rụng hoa và quả non cho bưởi Diễn:

ThS Phạm Công Khải - 0976 804 678 * 01235 99 85 99