Nguyên nhân cơ bản gây nên hiện tượng rụng trái non trên bơ

Nguyên nhân thứ nhất: Do dinh dưỡng mất cân đối

Dinh dưỡng rất quan trong thời kỳ cây bơ ra hoa (xả nhị) và đậu trái non. Thời kỳ này nếu thiếu dinh dưỡng vi lượng thừa dinh dưỡng đa lượng cây bơ xả nhị rất nhanh, giai đoạn hình thành trái non bằng hạt đậu xanh hầu hết các giống bơ rụng khó kiểm soát (bơ Booth). Thời kỳ trái non bằng hạt đậu xanh nếu thừa dinh dưỡng, mất cân đối dinh dưỡng sẽ dẫn đến tình trạng đẩy trái non do hình thành tầng rời cuống. Ở chiều ngược lại nếu dinh dưỡng thiếu cục bộ làm cho trái non bị teo và rụng nhanh trong 2-3 ngày. Do đó bà con cần có giải pháp chủ động quản lý dinh dưỡng cho cây bơ thật tốt. Ngoài ra việc phát sinh phát triển đọt non quá mạnh trong thời kỳ xả nhị - đậu trái non cũng làm cho dinh dưỡng tập trung vào đọt non, dẫn đến tình trạng rụng trái non hàng loạt, khó kiểm soát.

Nguyên nhân thứ hai: Do điều kiện thời tiết bất, diễn biến thời tiết thay đổi đột ngột trong thời gian ngắn

Thời kỳ hoa nở rộ, xả nhị gặp điều kiện thời tiết bất lợi sẽ làm hoa rụng hàng loạt(rụng ngay khi chưa hình thành quả non, chưa thụ phấn thụ tinh). Ở đây chúng tôi chia ra 2 trường hợp, tùy vào mỗi trường hợp sẽ có phương án kỹ thuật tối ưu nhất:

Trường hợp 1: Thời kỳ xả nhị, hình thành trái non gặp mưa

Thời kỳ cây bơ xả nhị, hình thành trái non nếu gặp mưa ẩm sẽ gây ra 2 tác hại lớn:

Tác hại thứ nhất: Thúc đẩy quá trình phát sinh, phát triển nấm khuẩn gây bệnh hại cuống và bề mặt trái non gây rụng trái non (khi trái bằng hạt đậu xanh)

Tác hại thứ hai: Trong nước mưa và hơi ẩm luôn luôn có chứa một hàm lượng nhỏ acid (gọi là mưa acid, ion H⁺). Lượng acid này sinh ra trong không khí từ nhiều nguồn khác nhau (từ không khí bị ô nhiễm hoặc đơn thuần từ khí cacbonic kết hợp hơi nước tạo thành acid yếu H₂CO₃ theo phương trình phản ứng hóa học sau: CO₂ + H₂O =  H₂CO₃ (H⁺).

Lượng acid dù nhỏ này tích tiểu thành đại gây hại trực tiếp bề mặt trái non và cuống. Ngoài ra mưa acid còn làm giảm lượng canxi hữu hiệu gây nên tình trạng thiếu hụt canxi (thiếu Canxi gây rụng trái non, trái chậm lớn  khi thiếu Ca-Bo-Zn).

Giải pháp kỹ thuật chống mưa acid, hạn chế nấm khuẩn phát triển hại hoa và trái non:

Dùng 500ml chế phẩm nano Bạc Đồng Super kết hợp với 500ml nano canxi cacbonat (hoặc nano canxi super có chứa thành phần nano canxi cacbonat) pha với 300 lít nước phun dạng sương mù lên tán cây, phun ngay sau khi mưa.

Nano bạc đồng diệt nấm khuẩn an toàn, không gây ngộ độc cây. Nano canxi cacbonat(Nano-CaCO₃) hạn chế tác hại của mưa acid, trung hòa mưa acid gây hại hoa và trái non theo cơ chế sau:

Nano-CaCO₃ + H₂CO₃ (H+) = Ca²⁺ (bổ sung canxi) + 2CO₂↑ + H₂O

Nano Canxi cacbonat có kích thước vô cùng nhỏ (kích thước 20nm) chúng có khả năng bám dính trên các kẽ lá. Tại bề mặt lá Nano Canxi cacbonat trung hòa hàm lượng axít đồng thời giải phóng khí CO₂ tăng 40% tại bề mặt lá (khí CO₂ là nguyên liệu của quá trình quang hợp) và giải phóng thêm Ca²⁺ qua đó cung cấp, bổ sung dinh dưỡng canxi dễ tiêu cho cây, làm tăng tính bền vững của tế bào phần tầng rời, chống rụng quả non, thúc quả non phát triển đồng đều.

Trường hợp 2: Thời kỳ xả nhị, hình thành trái non (hạt đậu xanh) gặp thời tiết nắng nóng, có gió tây hoặc có gió mạnh hoạt động.

Thời kỳ xả nhị, hình thành trái non nếu gặp điều kiện nhiệt độ tăng cao trên 25-27^oC, có gió hoạt động sẽ dẫn đến tình trạng thoát hơi nước mạnh ở tất cả các bộ phận trên mặt đất (từ lá, đọt non, cuống và bề mặt trái non). Trong khi các bộ phận trên mặt đất thoát hơi nước mạnh qua các lỗ tế bào thủy khổng và khí khổng thì bộ rễ lúc này hấp thu nước và dinh dưỡng khoáng chậm hơn so với tốc độ thoát hơi nước của các bộ phận trên mặt đất do đó xảy ra tình trạng xả nhị nhanh (thời kỳ xả nhị diễn ra nhanh), thời kỳ trái non thường xảy ra hiện tượng trái non bị teo và rụng hàng loạt trong thời gian ngắn từ 1-3 ngày. Thực tế nghiên cứu cho thấy Tổng chỉ số diện tích lá, bề mặt cuống, đọt non (các bộ phận trên mặt đất) luôn luôn lớn hơn tổng chỉ số diện tích rễ khoảng 40-50 lần do đó giai đoạn trái non ở cây bơ thường xảy ra tình trạng thiếu nước cục bộ dẫn đến rụng trái non hàng loạt ngay cả khi bà con vẫn thường xuyên tưới nước. Ở đây chúng ta đang phân tích yếu tố “tốc độ hấp thu nước” của bộ rễ không đủ bù tốc độ thoát hơi nước qua các bộ phận trên mặt đất. Thời kỳ này khuyến cáo bà con nên duy trì ẩm đất thường xuyên liên tục, không gián đoạn (độ ẩm đất vào khoảng 70-85%) tuy nhiên không được duy trì độ ẩm bão hòa bởi nếu tưới thừa nước bộ rễ có thể bị thiếu oxy (nồng độ oxy trong đất giảm) dẫn đến tình trạng ngẹt rễ, rễ hô hấp yếm khí làm cho tình trạng thiếu dinh dưỡng vận chuyển từ dưới đất lên trên nuôi các bộ phận trên mặt đất (rễ cây thiếu năng lượng để hút khoáng nuôi trái non).

Tóm lại thiếu nước giai đoạn xả nhị, hình thành trái non sẽ làm giảm quá trình sinh lý, sinh hóa của cây, quả non bị teo, chậm phát triển và gây nên tình trạng rụng trái non hàng loạt. Thiếu nước là một trong những nguyên nhân quan trọng gây nên tình trạng Stress cây. Khi cây bị Stress chúng thường có xu hướng sinh ra hoocmon ABA. Khi ABA tăng đồng nghĩa với việc auxin và GA giảm qua đó làm chậm quá trình phát triển trái non, làm cho trái non teo lại và chậm lớn dần dần dẫn đến rụng sinh lý. Trong nhiều nghiên cứu cho thấy ABA liên quan đến quá trình kích thích hình thành tầng rời, đây là nguyên nhân khởi phát dẫn đến rụng trái non ở hầu hết các loại cây ăn trái.

Giải pháp kỹ thuật:

Ở giai đoạn bơ xả nhị, hình thành trái non cây thường bị thiếu ẩm. Lúc này không chỉ đơn thuần chúng ta chỉ tưới nước bổ sung mà phải làm thế nào để đất giữ được ẩm trong thời gian dài. Do đó bà con cần phải tác động các biện pháp cơ giới với mục đích làm thay đổi lý tính, sinh tính đất như giúp đất tơi xốp hơn, đất có nhiều hệ thống mao quản, giàu mùn, giàu dinh dưỡng, hàm lượng hữu cơ trong đất duy trì mức ổn định. Ngoài ra thời kỳ trái non bà con cần duy trì tưới nước 2-3 ngày/lần, sử dụng tưới mặt (nếu không có mưa).

Cần bón cho đất các loại phân hữu cơ hoai mục ủ trộn nấm đối kháng vào thời điểm trước khi phân hóa mầm hoa 20-30 ngày. Thời kỳ trái non phun kết hợp nano canxi-Bo với Auxin/GA ở nồng độ 20- 30ppm.

Nguyên nhân thứ ba: Do tác động của yếu tố nhiệt độ môi trường trong thời kỳ nở hoa và xả nhị. Các nghiên cứu gần đây cho thấy khi nhiệt độ môi trường từ 13-17^oC cây bơ sẽ có xu hướng phát triển thuận lợi bộ phận cái (nhụy). Nhiệt độ trên 25^oC cây bơ có xu hướng phát triển thuận lợi bộ phận hoa đực (nhị). Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp sẽ dẫn đến tình trạng bộ phận đực (nhị) và bộ phận cái (nhụy) không chín cùng lúc do đó không xảy ra hiện tượng thụ phấn, thụ tinh hình thành trái non. Đây chính là nguyên nhân giải thích tại sao bơ ra hoa rất sai (hàng triệu hoa/cây) tuy nhiên tỷ lệ đậu chỉ vào khoảng xung quanh 1%. Chính nhiệt độ và cường độ ánh sáng quyết định trực tiếp khả năng thụ phấn - thụ tinh của hoa bơ. Do đó các nhà khoa học đã phân loại thành 2 nhóm giống bơ A và B. Cách phân loại này dựa vào đặc tính nở hoa và sự chín của nhị đực và nhụy cái. Thông thường nhóm giống A thường nở thành 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau không quá  24 tiếng. Buổi sáng nhóm giống A nở lần 1 thì chỉ có nhụy cái chín trong khi đó nhị đực chưa tung phấn. Đến trưa ngày hôm sau hoa nở lần 2 lúc này nhị mới chín và tung phấn (có khả năng thụ phấn) thì nhụy cái lúc này đã “quá lứa” và không còn khả năng nhận hạt phấn để thực hiện quá trình thụ phấn thụ tinh. Với nhóm giống B thì ngược lại hoa nở lần 1 vào buổi chiều lúc này nhụy cái đã chín và đủ khả năng thụ phấn. Hoa của giống B nở lần 2 vào sáng hôm sau nhị đực tung phấn nhưng lúc này nhụy cái không còn khả năng thụ phấn nữa. Như vậy có thể nói xét trên cùng một giống nhụy cái và nhị đực trên cùng một hoa sẽ khó có thể thụ phấn cho nhau được (tự thụ) vì thời điểm hạt phấn chín không trùng với thời điểm nhụy cái sẵn sàng thụ phấn. Do đó thời kỳ hoa nở rộ hầu hết 99% số hoa rụng do không hoàn thành chức năng sinh lý(thụ phấn-thụ tinh).

Như vậy xét trên cùng một nhóm giống nếu để tự thụ phấn thì tỷ lệ đậu quả rất thấp do nhị đực và nhụy cái không gặp nhau trong cùng một thời điểm (lệch pha), khi hạt phấn chín tung phấn thì nhụy cái đã chết. Nói cách khác nhiệt độ càng cao hạt phấn chín nhanh, bao phấn mở nhưng tỷ lệ nhụy cái sống sót càng giảm. Do đó bà con cần trồng xen kẽ giữa 2 loại giống nhóm A và B để chúng giao phấn chéo qua đó nâng cao tỷ lệ đậu quả (nhị đực của nhóm giống B thụ phấn cho nhụy cái nhóm giống A và ngược lại). Nhiệt độ 20-25^oC là khoảng nhiệt độ tối ưu để bơ thụ phấn, thụ tinh thuận lợi. Ở nhiệt độ này khả năng tự thụ phấn và giao phấn ở tỷ lệ cao nhất (do hạt phấn và nhụy cái có tỷ lệ chín cùng lúc cao nhất). Ngoài ra theo nghiên của Trung tâm phát triển nông nghiệp công nghệ cao Nanotech cho thấy cây bơ nói chung khi giao phấn chéo có tỷ lệ đậu cao hớn gấp 3 lần so với tự thụ phấn, hiện tượng rụng trái non sau khi đậu cũng giảm tới 80-85% so với tự thụ phấn.

Như vậy qua phân tích trên chúng ta cần phải hiểu rằng bơ là một loại cây ăn trái khó tính, khó chăm sóc, hiện tượng rụng xảy ra nhanh, sức sống  của hạt phấn và nhụy cái chỉ diễn ra một vài giờ và cơ hội để chúng gặp nhau rất ngắn, điều này làm cho tỷ lệ đậu trái rất thấp. Do đó với điều kiện ở các tỉnh Tây nguyên ngoài việc trồng xen giống nhóm A và B bà con nên tiến hành điều tiết chặn đọt sớm (tạo Stress sinh lý cho cây trong thời gian 7-14 ngày), bón phân lót sớm, thúc đẩy cây chuyển từ giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng sang giai đoạn sinh trưởng sinh thực(phân hóa mầm hoa) sớm hơn 15-25 ngày so với chính vụ với mục đích dưỡng mầm hoa chủ động, thúc đẩy chúng phân tầng tập trung, những lợi ích đạt được khi thúc bơ ra hoa sớm là:

+ Tạo thuận lợi cho Bơ phân hóa hoa sớm sẽ thúc đẩy quá trình thụ phấn, thụ tinh do khi xả nhị sớm cây ít gặp điều kiện thời tiết bất lợi (mưa acid, nấm bệnh, nhiệt độ và cường độ ánh sáng quá mạnh).

+ Đậu trái non sớm giúp cây bơ chủ động nuôi trái, hạn chế tình trạng rụng sinh lý hàng loạt. Các trà hoa bơ ra sớm sẽ có tỷ lệ đậu trái tốt hơn, giảm rụng sinh lý 60-80% so với các trà hoa muộn (do hoa muộn hầu hết là bộ phận đực chín sớm hơn nhụy cái nên tỷ lệ đậu trái thấp, tỷ lệ rụng cao, khó kiểm soát).

Hoa sớm giúp cho cây bơ gặp điều kiện thời tiết thuận lợi, nhiệt độ duy trì 22-25^oC. Nói cách khác ở khoảng nhiệt độ 22-25^oC hạt phấn và nhụy cái phát triển thuận lợi và chồng lên nhau (trùng nhau) cho nên khả năng thụ phấn và thụ tinh, hình thành trái non đạt tỷ lệ tối đa. Tuy nhiên sau khi hình thành trái non cây bơ tiếp tục gặp điều kiện nhiệt độ trên 27-28^oC thì việc chút trái non, rụng sinh lý diễn ra rất mạnh mẽ. Lý do cơ bản tại sao bơ ra hoa rất nhiều mà tỷ lệ đậu trái thấp là do: nhụy cái và nhị được phát triển không trùng nhau, cơ hội gặp nhau chỉ vào khoảng 5-10%, ngoài ra sức sống của hạt phấn và nhụy cái của hoa bơ rất ngắn. Chính vì vậy hầu hết hoa bơ rụng rất nhiều thời kỳ xả nhị.

Nguyên nhân thứ tư: Hiện tượng rụng trái non do sự cạnh tranh dinh dưỡng với đọt non và hình thành tầng rời cuống. Thời kỳ đậu trái non và nuôi trái non nếu xuất hiện tình trạng phát triển mạnh của đọt non sẽ gây ra tình trạng cạnh tranh dinh dưỡng dẫn đến hiện tượng rụng trái non ở giai đoạn này. Thời điểm này bà con có thể phun chế phẩm nano canxi super kết hợp với tỉa cành vô hiệu giúp tăng cường sức đề kháng cho cây, hạn chế cạnh tranh dinh dưỡng, tăng cường dai cuống chống rụng trái non. Thời kỳ nuôi trái non cây rất cần Canxi và Bo, canxi và bo giúp trái non phát triển, chống lại hình thành tầng rời. Tuy nhiên đa số các dạng canxi hiện nay bà con thường dùng là các dạng muối của canxi (Ca²⁺ ) dạng này khi phun qua lá thường sẽ bị giữ lại ngay tại bề mặt lá ở dạng canxi cacbonat do đó cây không hấp thu được. Cơ chế như sau:

Trong không khí luôn có hơi ẩm (H₂O) và khí cacbonic (CO₂), chúng sẽ tạo thành acid yếu H₂CO₃ theo phản ứng hóa học sau:

CO₂ + H₂O = H₂CO₃ (CO₃^2-)

H₂CO₃ là một acid yếu, trong tự nhiên chúng bị phân ly thành gốc CO₃^2-. Trong khi đó đa số các dạng Canxi - Bo bà con sử dụng phun cho cây ăn quả hầu hết tồn tại ở dạng ion Ca²⁺. Khi phun dạng này lên mặt lá, ngay lập tức chúng sẽ kết hợp với anion CO₃^2-  tạo thành muối Canxi cacbonat khó tan, cây không hấp thu được (CaCO₃).

Ca²⁺    + CO₃^2-  = CaCO₃ (dạng này cây không hấp thu được)

Do đó giải pháp lúc này bà con cần phun chế phẩm nano canxi hấp thu nhanh. Nano canxi có kích thước rất nhỏ và hấp thu qua lá rất nhanh qua đó chống rụng trái non chủ động. Ngoài ra nano canxi super còn có chứa nguyên tố Bo, Mg, Zn. Bo có vai trò rất quan trọng đối với cây ăn trái nói chung. Bo làm tăng khả năng nảy mầm và sức sống hạt phấn, kéo dài ống phấn giúp nâng cao khả năng thụ phấn và tỷ lệ đậu trái.

Thực tế cho thấy tỷ lệ rụng trái non sau khi đậu bằng hạt đậu xanh còn liên quan đến tỷ số diện tích lá tối ưu. Trái Bơ non trên cành mang lá bao giờ cũng nhanh lớn hơn đối với cành có chỉ số diện tích lá tối ưu thấp hơn. Điều này là do tại các bộ phận lá non có sản sinh ra các hoormon nội sinh như Auxin. Auxin cùng với Cytokinin giúp phân chia tế bào mạnh mẽ qua đó giúp trái non lớn nhanh, chống teo trái, hạn chế rụng trái sinh lý.

Giải pháp tổng thể khắc phục tình trạng rụng trái non trên bơ, chống nấm khuẩn gây bệnh ngay từ giai đoạn đầu. Quy trình chống rụng trái non cho cây bơ:

+ Giai đoạn phân tầng, phát triển mầm hoa: Dùng 500ml nano canxi super kết hợp với 500ml Shellac suger pha với 300-400 lít nước phun đều lên tán lá, định kỳ 7-10 ngày phun một lần, phun 2 lần liên tiếp.

+ Giai đoạn trước xả nhị 7-10 ngày: Dùng 500ml nano canxi super kết hợp với 300-400ml Shellac suger thêm 500ml nano Bạc Đồng Super pha với 300-400 lít nước phun đều lên tán lá, hoa.

+ Giai đoạn xả nhị gặp mưa, gió: Dùng 500ml nano canxi cacbonat kết hợp với 500ml nano bạc đồng plus pha với 400 lít nước phun đều lên tán lá, định kỳ 5-7 ngày phun một lần, phun 2 lần liên tiếp.

+ Giai đoạn xả nhị không gặp mưa (điều kiện thời tiết thuận lợi), đợi đến khi hình thành trái non bằng hạt đậu xanh phun hỗn hợp các chế phẩm nano sau đây để chống rụng, giữ trái non:

Dùng 500-700ml nano canxi super kết hợp 500ml nano bạc đồng Super pha với 300 lít nước, phun dạng sương mù lên tán lá, phun 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 5 - 7ngày.

+ Giai đoạn nuôi dưỡng quả non, chống đen cuống và nấm khuẩn hại trái và cuống trái: Dùng 600-700ml nano canxi super kết hợp 500ml nano bạc đồng Super + 500ml Shellac suger pha với 300 lít nước, phun dạng sương mù lên tán lá, phun 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 5 - 7ngày.

+ Giai đoạn quả lớn hơn đạt kích thước 2-3cm trở đi: Dùng 500ml nano Đồng oxyclorua kết hợp 500ml nano bạc đồng và 500ml Nano canxi super pha với 300-400lít nước phun đều tán lá, quả.

Công dụng cơ bản của các chế phẩm nano chuyên dùng cho cây bơ và cây ăn quả nói chung:

+ Chế phẩm nano bạc, nano bạc đồng plus, nano đồng oxyclorua: phòng và trị nấm khuẩn gây bệnh trên lá, rễ, hoa và quả non. Đặc biệt chế phẩm nano bạc đồng có thể sử dụng được trong thời kỳ ra hoa đậu quả, không gây rụng hoa và quả non, không có tác dụng phụ.

+ Chế phẩm nano canxi super: Chống rụng quả, hạn chế hình thành tầng rời cuống, chống tác hại của mưa axít thời kỳ ra hoa đậu quả non, bổ sung canxi dễ tiêu cho cây, hạn chế rụng quả, tăng cường quang hợp cho cây.

+ Chế phẩm Shellac suger: Tăng cường quá trình phân hóa mầm hoa, nâng cao tỷ lệ đậu quả, duy trì phát triển quả, thúc đẩy nuôi quả non, cùng với nano canxi giúp chống rụng quả rất hiệu quả.

TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH

Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:

ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99

Email: nanobacsuper@gmail.com